VCMB Blog met Theo Smid Senior Econoom bij Atradius
In deze terugkerende blog bieden wij een betrokken VCMB-lid het podium om te vertellen wie ze zijn, wat ze doen en hoe zij kijken naar ontwikkelingen binnen hun expertise van de credit management sector, én natuurlijk om te horen hoe hun ervaring met het VCMB is.
Deze keer een bijdrage van Theo Smid, Senior Econoom bij Atradius.
Afgelopen zomer mocht ik een verhaal houden voor een groep VCMB leden over de vooruitzichten voor de Nederlandse economie
Een van de conclusies was dat de Nederlandse economie zich tijdens de coronapandemie heel behoorlijk staande heeft gehouden, ondanks alle tegenslagen voor individuele ondernemers, en ondanks het feit dat sommige sectoren wel degelijk zwaar zijn getroffen. De economie kromp weliswaar sterk in de eerste helft van 2020, maar herstelde zich daarna verrassend snel. In het derde kwartaal 2021 lag het niveau van het bruto binnenlands product (bbp) alweer op het niveau van voor de pandemie. Na de financiële crisis van 2008 duurde het herstel meer dan drie keer zo lang.
Anders dan de financiële crisis, is de coronacrisis niet veroorzaakt door overmatige schuldengroei bij huishoudens en bedrijven. Bovendien bleef tijdens de coronacrisis de stijging van de werkloosheid en faillissementen beperkt. Natuurlijk is dit voor een groot deel te danken aan de ruime steunpakketten. De omvang van alle steunpakketten bij elkaar bedroeg ten tijde van mijn presentatie (juli 2021) circa EUR 80 miljard.
Inmiddels is de overheidssteun met nog circa EUR 6,5 miljard uitgebreid, vanwege het aanvullende steunpakket voor het vierde kwartaal en het eerste kwartaal 2022. Deze uitbreiding was nodig omdat de coronabesmettingen in het najaar van 2021 toch weer hard opliepen, wat in een nieuwe lockdown resulteerde.
Tot nu toe is de bereidheid van de overheid om extra geld uit te trekken groot. Toch klonk er in de laatste kamerbrief ook wel iets van een lange-termijn perspectief door. Men onderkent dat het steunpakket niet oneindig kan zijn. Een combinatie van sluitingen en ruimhartige compensatie is op termijn zowel maatschappelijk als financieel niet houdbaar. Deze conclusie kan ik van harte onderschrijven.
Het maatschappelijk draagvlak onder de lockdown maatregelen wordt steeds smaller. In economisch opzicht is een van de gevaren dat er teveel ‘zombie’ bedrijven ontstaan. Dit zijn bedrijven die in normale economische tijden niet zouden overleven, omdat ze niet liquide of niet solvabel zijn, maar door de ruimhartige overheidssteun toch overeind worden gehouden. De Bank for International Settlements (BIS) schat het aandeel zombiebedrijven in Nederland op zo’n 10%.
Het beeld van lage faillissementen is sinds mijn presentatie van juli 2021 niet veel veranderd. Over heel 2021 lag het aantal faillissementen (incl eenmanszaken) zo’n 41% lager dan in 2020, wat toch al een jaar was met historisch weinig faillissementen. Op de arbeidsmarkt is de werkloosheid zelfs verder gedaald, tot een recordlaagte van 2,7% in november 2021. In veel sectoren is er een grote krapte aan personeel.
Wat zijn de vooruitzichten voor 2022? Het economische herstel zet in 2022 naar verwachting door, met een groei van 3,5%, tegenover 4,5% in 2021. De werkloosheid loopt in 2022 mogelijk iets op, maar blijft historisch gezien laag.
Wat betreft faillissementen verwacht Atradius dat deze pas gaan toenemen op het moment dat de overheidssteun wordt uitgefaseerd. Het lijkt er nu op dat dit in het tweede kwartaal 2022 gaat gebeuren.
Onze huidige voorspelling is dat faillissementen in 2022 toenemen, en op een niveau uitkomen dat 26% hoger is dan het niveau van 2019, voor het uitbreken van de pandemie. Deze voorspelling is echter met veel onzekerheid omgeven en, gezien de verlenging van de overheidssteun, zal deze eerder lager dan hoger uitvallen.
Voor de komende jaren vormt ‘hoe verder na de coronacrisis’ misschien wel de belangrijkste beleidsmatige uitdaging. Voor sommige bedrijven zijn de schulden door de coronacrisis tot problematische niveaus gestegen. Bovendien is de overheid, onder meer door belastinguitstel, zelf een grote (en preferente) schuldeiser geworden. Dit maakt het des te belangrijker dat zij nadenkt over een snelle en rechtvaardige oplossing voor bedrijven die door hoge schulden in de problemen dreigen te raken.